• Nazar Emlak

Türkiye, uluslararası hukuk kurallarının ulusal hukuka entegre edilmesi ve bu konuda paralellik sağlanması adına yabancılara bazı haklar tanımaktadır. Bu düzenlemeler insana yaraşır bir sistem oluşturulması ve insan hakları ihlallerinin önlenmesi için oldukça önemlidir. Bu noktada ülkemizdeki yabancılar çeşitli haklara ve yükümlülüklere sahip. Oturma izni bu haklar ve yükümlülükler konusunda yabancıların ülkemizde kalmasını hukuki bir zemine oturtuyor. 

Bilindiği gibi oturma izni konusunda Göç İdaresi’ne 3 temel müracaat şekli vardır. Bunlar ilk kez ikamet izni alacaklar, geçiş başvurusu yapacaklar ve uzatma başvurusu yapacaklar olarak sıralanabilir. 

İlk kez oturma başvurusu; ilk defa Türkiye'de oturma izni alacak olanların ya da daha önce oturma izni almış ve süresi dolmuş olanların başvurusunu içeren kategoridir. Uzatma başvurusu ise kişinin mevcut durumda Türkiye'de oturma izni vardır ve bu oturma izni yabancı kişi tarafından uzatılmak istenirse geçerlidir. Geçiş başvurusunu açıklayacak olursak; bu durum, Türkiye'de oturma izni olan ve bu oturma iznini farklı bir ikamet kategorisine aktarmayı isteyen yabancı kişinin başvuru şeklidir.

İkamet İzni Kapsamı 

İkamet izni, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa göre yabancılara Türkiye’de kalmaları için verilen izin belgesidir. Yetkili makamlar eliyle düzenlenen bu izin belgeleri, yabancı kişilere ülkemizde belli bir süre ve belli bir yerde yaşama hakkı sağlar. Kamu düzeninin korunması ve sağlanması açısından önemli olan ikamet izninin düzenlenmesi için yabancı kişilerin talepte bulunması, istenilen evraklar ile birlikte başvurulması ve talepte bulunulan ikamet izni türündeki şartları taşıması halinde düzenlenir. 

Oturma izni; Türkiye’de kalma niyetinde olan ve bu amaçla başvuran yabancılara verilen bir izin belgesidir. Ülkemizde vize ya da vize muafiyeti tanınan süreden veya 90 günden daha fazla kalacak olan yabancıların, şartlarını taşıdığı ikamet iznine e ikamet sistemi aracılığıyla başvurması zorunludur. Başvurusu tamamlanan yabancıların sistem tarafından belirlenmiş olan randevu gününde hangi ilde yaşamak istiyorlarsa o ildeki il veya ilçe Göç İdaresi Müdürlüğü’nde hazır bulunmaları gerekiyor. 

Geçerli bir mazereti bulunmaksızın randevu gününde il veya ilçe Göç İdare Müdürlüğünde hazır olarak bulunmayan yabancılar başvuruyu hiç yapmamış sayılırlar. Geçerli bir mazereti olan ve bu mazereti idare tarafından tespit edilen yabancılardan gerekli bilgi ve belgeler istenir. İkamet izninin uzatılması konusundaki başvurular da aynı usul ile yapılır.

Oturma İzni İlle İlgili İletişim 

Yabancılar ikamet izni konusundaki soru ve sorunları için yabancılar iletişim merkezi ile irtibata geçebilirler. Yurt içinde 157 numaralı hattan ulaşılabilir. Yurt dışından ise 0312 157 11 22 telefon numarasından bilgi alınabilir. Bu iletişim numaraları 24 saat hizmet vermektedir. 

Oturma İzni Başvurusu 

Ülkemiz kanunlarına göre vize ya da vize muafiyeti tanındığı süreden ya da 90 günden daha fazla kalacak olan yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. İlgili kanunda öngörüldüğü şekilde oturma izni başvurusunun yabancı kişilerin vatandaşı oldukları veya yasal olarak bulundukları ülkedeki konsolosluklardan alınması gerekir. Bu aşama tamamlanana kadar yabancı kişilerin ikamet izinleri, ikamet izin başvuruları nerede ikamet edilmek isteniyorsa o yer il valiliği tarafından alınır. 

Söz konusu kanunlarda oturma izni başvurusunda refakat uygulaması artık kaldırılmıştır ve her yabancının izin belgesi ve başvurusu ayrı olarak düzenlenir. Oturma izni başvuruları ilgili yabancı tarafından bizzat yapılabilir ya da yabancının avukatı veya yasal temsilcisi yoluyla da yapılabilir. Ancak bu konuda idare şart koşarsa başvuru sırasında ilgili yabancının hazır olarak bulunması da istenebilir. 6735 sayılı kanun ile 6458 sayılı kanunun 21. maddeleri uyarınca oturma izni başvurusunun yetkili olan aracı kurum tarafından yapılabileceği de düzenlenmiştir. Yetkili olan aracı kurum başkanlık tarafından yetkilendirilmiş olan kurum ya da kuruluşu ifade eder ve nitelikleri ile görev kapsamı yönetmelikle belirlenmiştir.

E-İkamet Sistemi

Yabancıların ilk ve geçiş başvuruları konusunda e ikamet sistemi aracılığıyla oturma izni başvurusunda bulunmaları ve kendilerine verilmiş olan randevu tarihinde ve saatinde bulundukları ildeki İl Göç İdaresi Müdürlüğü'ne istenmiş olan evraklar ile birlikte başvurmaları gerekir. 

Oturma iznini uzatma başvurularının ise oturma izin süresinin dolmasına 60 gün kala ve her şartta oturma izin süresi dolmadan önce yapılması gerekir.

Çalışma İzninin Oturma İzni Sayılması

Söz konusu kanuna göre çalışma izni oturma izni yerine geçer. Yani oturma izni sahibi olan yabancı kişi çalışma izni süresince de oturma izni almaksızın ülkemizde kalma hakkını elde eder.

Sağlık Sigortası Koşulu 

Geçerli sağlık sigortasının istenen oturma izin süresini kapsaması gerekir. Aşağıda yer verdiğimiz sağlık sigortalarından herhangi biri bu konuda yeterli kabul edilmektedir:

• İl Sosyal Güvenlik birimi aracılığı ile alınan ikili Sosyal Güvenlik Sözleşmesi kapsamında sağlık hizmetlerinden faydalanıldığını gösteren imzalı, e-imzalı, mühürlü veya kaşeli belge
• Sosyal Güvenlik Kurumu aracılığıyla alınmış olunan imzalı, e imzalı, kaşeli veya mühürlü provizyon belgesi (SGK'dan alınan provizyon belgelerinin oturma izninde hem destekleyici olması hem de tüm aile bireylerini kapsayacak şekilde olması gerekir)
• Genel sağlık sigortalısı olma amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmış olan başvuruya ilişkin imzalı, e imzalı, kaşeli veya mühürlü belge
• Özel sağlık sigortası 

Oturma İzni Harcı

Oturma izni harcı 492 sayılı harçlar kanunu itibariyle düzenlenmiştir. Yabancı kişilerin oturma izni konusundaki taleplerinde bu kanun gereğince harç alınır. Oturma izni bittikten sonra yabancı kişinin uzatma başvurusu yapmaması durumunda oturma izni olmadan Türkiye'de geçirdiği süre için 492 sayılı Harçlar Kanunu madde 83 gereğince oturma izni harcı bir kat daha fazlası ile tahsil edilir.

Türkiye’de Kalınacak Adres 

Yabancı kişilerin Türkiye'de kalacakları adres bilgilerini vermeleri zorunludur. Bununla birlikte yabancı kişinin Türkiye’de kalacağı adres bir konaklama tesisine ait adres olabileceği gibi sabit bir adres de olabilir. Ancak her durumda yabancı kişinin adres bilgilerini eksiksiz ve doğru bir şekilde beyan etmesi gerekir. Ayrıca oturma izni belgesinin verilen adrese ulaşabilmesi için adres bilgisi, telefon numarası ve e-posta bilgisinin güncel olması gerekir. 

Oturma izni süresi içinde ilgili kişinin adres bilgisinin değişmesi durumunda 20 iş günü içinde İl Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü ve İl Göç İdaresi Müdürlüğü'ne gerekli olan belgelerin ibraz edilmesi gerekir.

15 Gün İle Çıkış ve Giriş Hakkı

Oturma izni müracaat belgesi e ikamet sistemi aracılığıyla ya da verilmiş olunan randevu tarihinde ve saatinde bulunulan ildeki İl Göç İdaresi Müdürlüğüne yabancı kişinin gidip başvurusunu tamamlaması durumunda düzenlenir. 

Oturma izni müracaat belgesi, oturma izni uzatma başvurusunun sahibi yabancı kişinin e ikamet sistemi aracılığıyla başvurusunu tamamlamış olması durumunda sistem tarafından verilir. 

Müdürlükçe onaylanan ikamet izni müracaat belgesi ve harç makbuzu ile birlikte yabancı kişi, 15 gün içinde giriş yapma şartıyla ülkeden çıkış yapabilir.  Ancak 15 günden daha fazla yurt dışında kalınırsa yabancı kişi ülkemize tekrar girmek istediğinde vize hükümlerine tabi olacaktır.

Oturma İzninin Sonuçlandırılması 

Söz konusu kanun 21. madde uyarınca oturma izni başvurusu en geç 90 günlük bir süre içinde sonuçlandırılır. Ayrıca Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 22. maddesine göre de 90 günlük verilen süre belgelerin ve bilgilerin tam anlamıyla yetkili makamlara teslim edildiği tarih itibariyle başlar. Süre uzayacak olursa bu durumla ilgili yabancıya bilgi verilir.

Sahte Belgelere Dair Uyarı 

Göç İdaresi Başkanlığı yabancı kişilere dair iş ve işlemler konusunda 3. gerçek kişilerle veya tüzel kişilerle çalışmamaktadır. Belli bir para karşılığında bu konuyla ilgili işi yapan firma ve şahıslar tarafından oturma izni başvurusunda kullanılmak üzere sahte belgelerin üretildiği tespit olunmuştur. Bu çerçevede oturma izni başvurusunun bizzat yabancı kişi tarafından yapılması ve üçüncü tüzel veya gerçek kişilere itibar edilmemesi gerekir.

Oturma İzni Belgeleri

Oturma izin belgeleri, oturma izni kategorileri itibarıyla değişkenlik gösterir. İkamet iznine başvuru kategorileri; Aile ikameti, kısa dönem turistik ikamet, öğrenci ikameti ve uzun dönem ikamet başvurusu şeklinde belirlenmiştir. 

Burada önce genel olarak oturma izni için gerekli olan belgelere değindikten sonra kategori olarak da hangi başvuru türü için hangi belgelere sahip olmanız gerektiğini de belirteceğiz.

Oturma İzni İçin Gerekli Olan Genel Belgeler 

• Göç idaresine online olarak başvuru 
• Pasaport aslı veya işlem görmüş olan sayfaların tamamıyla birlikte pasaport fotokopisi
• Pembe klasör
• İmzalanmış olan oturma izni başvuru formu 
• 4 tane biyometrik fotoğraf 
• Noter onaylı olan kira kontratı. Bu konuda aile ikameti alacak olanlar hazırlamaz. 
• Her yıl için banka hesap dökümü. Burada her yıl için banka dökümü 7000 dolar olacak şekilde gösterilir. 

Tüm bu belgeler, turistik kategorisinde başvuru yapmak isteyen yabancı kişilerin sahip olması gereken genel evraklardır. Eğer başvuru kendi imzanız ile yapılacaksa burada belirtilen bilgilerin eksiksiz bir şekilde okunması ve uygulanması gerekir.

Kısa Dönem Turistik Oturma İzni Konusunda Gerekli Olan Belgeler - İlk Başvuru 

• İlgililer online olarak Göç İdaresi'ne başvuru yapılabilir 
• Pembe dosya 
• Form şeklindeki müracaat belgesi 
• Yabancının sağlık sigortası 
• Talep dilekçesi 
• Kişinin pasaportunun aslı 
• Pasaportun fotokopileri 
• 4 tane biyometrik fotoğraf 
• Noter onaylı olmak üzere kira kontratı 
• Kart ücretleri ve harcın ödendiğini gösterir makbuzlar

Burada yabancı kişi destekleyici Türk vatandaşının yanında kalacaksa ilaveten destekleyici Türk vatandaşının noter onaylı taahhütnamesi, eğer destekleyici kişi evliyse eşinin de taahhütnamesi gereklidir. Bu taahhütname yiyecek, içecek, kalacak yer, giyecek ve tüm masrafların karşılanacağını beyan eden nitelikte olmalıdır. Yine burada destekleyici Türk vatandaşının e-devlet'ten barkodlu olarak adli sicil belgesi istenmektedir. Destekleyici Türk vatandaşı e-devlet'ten barkodlu olmak üzere ya da muhtar onaylı yerleşim yeri belgesi, arkalı önlü olmak üzere kimlik fotokopisi, e-devlet barkodlu veya SGK onaylı olmak üzere SGK tescil ve hizmet dökümü, bütün aile eksiksiz olacak şekilde e-devlet barkodlu veya Nüfus Müdürlüğü onaylı Tam Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği, bordolu çalışanlar için imzalı ve kaşeli olmak üzere son 3 aylık maaş bordrosu gerekmektedir. Bordolu çalışanların bu maaş bordrosu, kişinin iş yerinden alınmalı ve ayrıca emekli ise son ayın maaş bordrosu SGK'dan imzalı ve kaşeli olarak alınması gerekir. Eğer işveren ise son 3 ayın banka hesap dökümünün olması gerekir.

Kısa Dönem İçin Turistik Oturma İzni Konusunda Gerekli Olan Belgeler – Uzatma Başvuru Talebi

• Kişi Göç İdaresi’ne online başvuru yapabilir
• Başvuru belgesi 
• Pembe dosya 
• Yabancının sağlık sigortası 
• Yabancının talep dilekçesi 
• Pasaportunun aslı 
• Pasaportunun fotokopileri 
• İkamet kimlik kartının aslı 
• İkamet kimlik kartının fotokopisi 
• 4 tane biyometrik fotoğraf 
• Noter onaylı olmak üzere kira kontratı 
• Kart ücretleri ve harcın ödendiğini gösterir makbuz 

Yine burada kişi destekleyici Türk vatandaşının yanında kalacaksa bu belgelere ilaveten destekleyici Türk vatandaşının noter onaylı olmak üzere taahhütnamesini, e-devlet barkodu adli sicil belgesini, e-devlet barkodlu veya muhtar onaylı yerleşim yeri belgesini, arkalı önlü kimlik fotokopisini, SGK'dan onaylı ya da e-devlet barkodlu SGK tescil ve hizmet dökümünü, e-devlet barkodlu ya da Nüfus Müdürlüğünden onaylı olmak üzere tüm aileyi eksiksiz içerecek şekilde vukuatlı nüfus kağıdı örneğini ve bordolu çalışanlar için son 3 ayı gösteren maaş bordosunu kaşeli ve imzalı olarak sunmak zorundadır.

Aile İkameti Başvurusu İçin Gerekli Belgeler -İlk Başvuru 

Göç İdaresi’ne online başvuru yapılabilir. Ayrıca destekleyici eşin e-devlet barkodlu veya adliye onaylı adli sicil belgesi, destekleyici eşin arkalı önlü kimlik fotokopisi, destekleyici eşin SGK onaylı veya e-devlet barkodlu SGK tescil ve hizmet dökümü, destekleyici eşin SGK provizyon belgesi, destekleyici eşin tüm aile bireylerini eksiksiz içeren ve nüfus müdürlüğü onaylı ya da e-devlet barkodlu olmak üzere tam vukuatlı nüfus kağıdı örneği, destekleyici eşin bordolu çalışıyorsa iş yerinden son 3 ayı göstermek üzere imzalı ve kaşeli olarak maaş bordrosu, eğer emekli ise kaşeli ve imzalı olarak SGK'dan alınacak maaş bordrosu, işveren ise son 3 ayı gösterecek şekilde banka hesap dökümünün imzalı ve kaşeli olarak bankadan alınması ve vergi levhası, destekleyici eşin 2 tane vesikalık fotoğrafı ile birlikte kişinin pembe dosyası, kişinin müracaat belgesi, talep dilekçesi, pasaportunun aslı, pasaportunun fotokopileri, 4 adet biyometrik fotoğrafı, kişinin kart ücretlerini ve harç miktarını ödediğini gösteren makbuz ile birlikte Göç İdaresi'ne başvuru yapılabilir.

Eğer kişi aile ikamet iznini uzatmak istiyorsa yine Göç İdaresi’ne online olarak başvurabilir. Bununla birlikte Göç İdaresi’ne pembe dosya, müracaat belgesi, talep dilekçesi, pasaport aslı, pasaport fotokopileri ile birlikte yabancı sağlık sigortası, ikamet kimlik kart fotokopisi, ikamet kimlik kart aslı, 4 tane biyometrik fotoğraf, kart ücret ve harç miktarını ödediğini gösterir makbuzla birlikte göç idaresine başvurabilir. Yine burada destekleyici eşin e-devlet barkodlu ya da adliye onaylı adli sicil belgesi e-devlet barkodlu veya muhtar onaylı yerleşim yeri belgesi, arkalı önlü kimlik fotokopisi, e-devlet barkodlu ya da SGK'dan onaylı SGK tescil ve hizmet dökümü, SGK provizyon belgesi, tüm aileyi eksiksiz bir şekilde içeren e-devlet barkodlu ya da Nüfus Müdürlüğü onaylı tam vukuatlı nüfus kayıt örneği, destekleyici eşin bordolu çalışan ise son 3 aylık maaş bordrosunu gösterecek şekilde kaşeli ve imzalı belge ve destekleyici eşin iki tane vesikalık fotoğrafının da eklemesi gerekir.

Öğrenci İkamet Başvurusu İçin Gerekli Olan Belgeler – İlk Başvuru

Öğrencilerin ikamet başvurusunda bulunurken yukarıda sayılan belgelerle birlikte ayrıca güncel tarihli öğrenci belgelerini, eğer öğrenci 18 yaşın altındaysa anne, baba veya bunlardan birinin iznini içeren muvafakatname eklemeleri gerekir. Yine öğrencilerin ikamet iznini uzatma başvurusu konusunda da pembe dosya, müracaat belgesi, yabancı sağlık sigortası, talep dilekçesi, pasaportun aslı veya fotokopisi, ikamet kimlik kartının aslı, 4 adet biyometrik fotoğrafı, ikamet kimlik kart fotokopisi, öğrenci belgesi, kira kontratı, harç ve kart ücretlerinin ödendiğine dair makbuz, adli sicil belgesi ve muvafakatname ile başvuruda bulunması gerekir. 

Göç İdaresi’ne yapılan başvurularda yabancı kişilerin hazırlaması gereken evraklar bu yabancı kişilerin bulunduğu şehrin il Valiliğine göre değişkenlik gösterebilir. İl Göç İdaresi Müdürlüğü başvuru sahibinden ek evrak isteme hakkına sahiptir. Eksik bir evrak ya da sahte bir evrak ile yapılan başvurular ise doğrudan doğruya red sebebi sayılır.